امام زمان
حجت بن حسن (?? شعبان ??? ه.ق. در سامرا) امام دوازدهم شیعیان دوازده‌امامی و امام زمان و مهدی موعود است. او فرزند حسن بن علی عسکری (امام یازدهم شیعیان) و نرجس خاتون است، به اعتقاد شیعیان وی در ? سالگی غایب شد [?] و به امامت رسید. او دو غیبت دارد: غیبت صغری (حدود ?? سال) و غیبت کبری (که هنوز ادامه دارد).
وجود روایات پیرامون ظهور و خروج قائم آل محمد و انتظار شیعیان در طول سالیان دراز، موجب انشعابات متعدد در شیعه و حساسیت و یا نگرانی زمام‌داران وقت را فراهم می‌آورده‌است. همچنین روایت دیگری که مشخصاً حجت بن حسن را امام دوازدهم یا «نهمین فرزند از نسل حسین بن علی» معرفی می‌کند، موجب حساسیت یا نگرانی خلفای عباسی مخصوصاً بعد از امام هادی، علی بن محمد شده بود. به‌همین دلیل شیعیان نزدیک به «ناحیه مقدسه»[?] برای حفظ خود و امامان خود رازداری و تقیه می‌کردند.[نیازمند منبع]
فهرست مندرجات[نهفتن] |
< type="text/java">
[ویرایش] تولد
- دیدگاه شیعه
بنابر اکثر روایات شیعه، حجت بن حسن در ?? شعبان سال ??? هجری در سپیده‌دم روز جمعه در شهر سامرا واقع در عراق امروزی، دیده به جهان گشود.[?] شیعیان زادروز او را که «نیمه? شعبان» خوانده می‌شود، جشن می‌گیرند.
اختلاف در زادروز وی بین سال‌های ??? یا ???[?] یا ???[?] یا ???[?] یا ???[?] هجری قمری در ? شعبان، ?? رمضان یا ?? ربیع‌الاول است.[?] بعضی این اختلافات ازجمله در تاریخ تولد را بدلیل وجود حالت تقیه درآن سالها می‌دانند که اطلاعات تفصیلی مربوط به وی، تاریخ تولد و حتی نام او تا سالها از عامه مردم مخفی نگه داشته می‌شد.[?]
پس از مرگ حسن عسکری، چون مردم از او فرزندی را نمی‌شناختند بنا را به اتمام امامت گزاردند. اما گروهی به سرکردگی عثمان بن سعید گفتند فرزندی از وی وجود دارد که تابه‌حال در سردابی پنهان بوده‌است و امام اوست: «آن امام مرا [عثمان] میان خود و مردم میانجی گردانیده. اگر هر سخنی دارید به من گویید و هر پولی دهید به من دهید.»[?]
در آن زمان، جعفر بن علی، برادر حسن بن علی عسکری، اعلام کرد که برادرش هیچ‌گاه فرزندی نداشته‌است و وی جانشین برادر است؛ ولی به اعتقاد شیعیان، جعفر بن علی ویژگی‌های امامت را نداشت و هنگام نماز گزاردن بر بدن امام، فرزندش حجت بن الحسن بر او نماز گزارد و شک را از شیعیان برداشت.[??] وی بعدها در میان شیعیان به «جعفر کذّاب» شهرت یافت.[??]
- دیدگاه اهل سنت
اهل سنت نیز به مهدویت باور دارند؛ اما به‌باور آنان شخصی که پیامبر اسلام از قیام او (پس از غیبت) خبر داده، هنوز زاده نشده است.[??]
با این حال شمار بسیاری از تاریخ‌نگاران و محدثان اهل سنت، تولد حجت بن حسن را در کتاب‌های خود ذکر کرده‌اند.[??]
برای نمونه علی بن حسین مسعودی مورخ بنام اهل سنت می‌نویسد: «در سال ???، ابومحمد حسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی‌طالب در زمان خلافت معتمد عباسی درگذشت. او هنگام مرگ، ?? سال داشت و پدر مهدی منتظر است.»[??]
و شیخ سلیمان قندوزی می‌نویسد: «خبر معلوم و مسلّم نزد موثّقان این‌است که ولادت قائم، در شب نیمه شعبان سال ??? هجری در شهر سامرا روی داده است.»[??]
[ویرایش] نام
از محمد پیامبر اسلام، حدیثی با این مضمون نقل شده‌است: «مهدی از نسل من است. نام او نام من و کنیه‌اش هم کنیه من است.»[??]
برخی از شیعیان از بردن نام اصلی وی، «محمد»، ابا می‌کنند چرا که امامان شیعه ذکر نام اصلی او را نهی کرده‌اند.[??]
کنیه او «ابوالقاسم» است.[??]
[ویرایش] لقب‌ها
القاب او حجّت، قائم، قائم آل محمد، خلف صالح، صاحب‌الزّمان،[??] بقیةالله،[??] ولی عصر، منتظَر، خاتم و... است که مشهورترین آنها «مهدی» است.[??]
- مهدی
مهدی در لغت به معنای «هدایت شده» است و در اصطلاح مسلمانان کسی است که پیامبر اسلام وعده داده در آخرالزمان ظهور می‌کند و دین را دوباره احیا می‌کند.
- حجت
از آنجایی که شیعیان او را حجت خدا در بین مردم می‌دانند، لقب حجت برای وی برگزیده شده‌است.
- منتظر
منتظر به فتح «ظ» به معنای کسی است که انتظارش را می‌کشند.
ابن خلکان می‌نویسد: «لقب معروف او حجّت است. شیعه همو را منتظر و قائم مهدی می‌داند.»
محدث نوری ??? لقب او را از متون اسلامی گرد آورده که هر کدام بر فضیلتی از فضایل او دلالت دارد.[??]
- یوسف زهرا
استفاده از لقب یوسف زهرا اغلب در مدیحه سرائی و اشعار شاعران اهل بیت به صورت کنائی برای اشاره به امام غایبشان به کار می‌رود.
از طرفی زهرا جد اعظم امامان شیعیان است و از طرف دیگر بنا به روایات سامی (شامل روایات اسلامی) یوسف فرزند یعقوب مدتها از نزد پدر دور/غایب بود[نیازمند منبع]. مثال:
| ای یوسف گمگشته زهرا بکجائی | ای قائم بر حقّ مه یکتا بکجائی |
[ویرایش] والدین
پدر وی حسن بن علی عسکری بود. وی به‌دلیل حساسیت خلفای عباسی در میان پادگان نظامی تحت محافظت شدید بود، به‌همین دلیل شیعیان او را با لقب «عسکری» (لشگری) می‌شناسند. مادر وی نرجس است[??] که در میان شیعیان به «نرجس خاتون» مشهور است. بنابر برخی روایات وی و به اعتقاد شیعیان حتی تا زمان نزدیک به وضع حمل، هیچ‌گونه نشان ظاهری از حالات بارداری نداشته‌است.
[ویرایش] دوران امامت
از دیدگاه شیعیان دوران امامت وی به سه دوره غیبت صغری، غیبت کبری و ظهور تقسیم می‌شود.
- شناخت امام زمان
معرفت و شناخت امام زمان در نظر شیعیان یکی از ملزومات هست به گونه‌ای که در احادیث آمده است، کسی که بمیرد در حالی که امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلی مرده‌است.[??]
[ویرایش] غیبت
«غیبت» به معنای ناپیدا بودن در مقابل «ظهور» است ولی «ناپدید بودن» در مقابل «حضور» نیست. بنابر اعتقاد شیعیان غیبت دوره‌ای است که امام مهدی در میان مردم ظهور ندارد و به دو دوره غیبت صغری (کوچک‌تر) و غیبت کبری (بزرگ‌تر) تقسیم می‌شود و با ظهور امام مهدی به پایان می‌رسد.
هانری کربن در توضیح معنای امام غایب می‌گوید:«صاحب الزمان عنوان ویژه امام غایب است. کسی که برای حواس ظاهری ناپیدا، ولی حاضر در قلب مومنان است.»†
[ویرایش] غیبت صغری
بنا بر اعتقاد شیعیان این دوره از مرگ حسن پسر علی (عسکری) در سال ??? ه.ق. آغاز شده و تا سال ??? ه.ق. به طول انجامیده‌است. در این دوره چهار نفر نائب خاص امام زمان بوده‌اند و شیعیان از طریق آنها با امام در ارتباط بوده و مسائل خود را طرح می‌کرده‌اند. در زمان غیبت صغری چهارتن از بزرگان شیعه وکیل و سفیر و نایب خاص حجت بن حسن بودند. این چهار نفر که معروف به نواب اربعه می‌باشند عبارتند از: جناب عثمان بن سعید، جناب محمد بن عثمان، جناب حسین بن روح نوبختی و جناب علی بن محمد سمری.
[ویرایش] غیبت کبری
بنا بر اعتقاد شیعیان غیبت کبری از مرگ چهارمین نایب خاص امام مهدی در سال ??? (قمری) آغاز می‌شود و تا ظهور او ادامه خواهد داشت. روایت شده‌است: مردم از امام در غیبتش همان گونه بهره مند می‌شوند، که از خورشید پشت ابر.[??]
, 
